چهل حديث « تربیت کودک و نوجوان »

1-گُلى ز گُلهاى بهشت

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: إِنَّ الْـوَلَـدَ الصّالِـحَ رَيْحـانَةٌ مِـنْ رَياحيـنِ الْجَنـَّةِ.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: فرزند شايسته گُلى خوشبو از گُلهاى خوشبوى بهشت است.

2-پسر و دختر چه هستند؟

امام صادق عليه السلام: اَلْبَناتُ حَسَناتٌ وَ الْبَنُونَ نِعْمَةٌ. فَالـْحَسَناتُ يُثابُ عَلَيْها وَ النِّعْمَةُ يُسْأَلُ عَنْها.
امام صادق عليه السلام: دختران نيكيهايى هستند كه در برابر آن پاداش داده مى شود. و پسران همچون نعمتى هستند كه از آن بازخواست مى شود.

3-فرزند سالم، فرزند سالم

هرگاه به امام سجاد عليه السلام مژده مى دادند كه داراى فرزند شده است، پيش از آنكه بپرسند پسر است يا دختر، مى پرسيدند! آيا سالم است؟ و هنگامى كه مى فهميدند سالم است، مى فرمودند: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى لَمْ يَخْلُقْ مِنّى خَلْقًا مُشَوَّهًا. حديث
هرگاه به امام سجاد عليه السلام مژده مى دادند كه داراى فرزند شده است، پيش از آنكه بپرسند پسر است يا دختر، مى پرسيدند! آيا سالم است؟ و هنگامى كه مى فهميدند سالم است، مى فرمودند: سپاس از آنِ خدايى است كه از من آفريده اى ناسالم نيافريده است.

4-اين شير، چه با بركت است!

امام اميرمؤمنان على عليه السلام: ما مِنْ لَبَنٍ رُضِعَ بِهِ الصَّبِىُّ أَعْظَمَ بَرَكَةٍ عَلَيْهِ مِنْ لَبَنِ أُمّـِهِ. حديث
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: هر شيرى هم كه به كودك داده شود، باز هم براى او با بركت تر از شير مادرش نيست.

5-از هر دو شيرش بده

امام صادق عليه السلام به «اُمّ اسحاق» كه پسر خود را شير مى داد، فرمود: يا أُمَّ إِسْحاقٍ! لاتُرْضِعيهِ مِنْ ثَدْىٍ واحِدٍ وَ أَرْضِعيهِ مِنْ كِلَيْهِمايَكُونُ أَحَدُهُما طَعامًا وَ ا لْأخَرُ شَرابًا.
امام صادق عليه السلام به «اُمّ اسحاق» كه پسر خود را شير مى داد، فرمود: اى اُمّ اسحاق! تنها از يك پستان او را شيرنده، بلكه از هر دو به وى را شير بده، زيرا در يكى از آنها خوراك و در ديگرى نوشيدنى نهفته است.

6-چـرا مـرا مى‏زنـى؟

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: لاتَضْرِبُوا أَطْفالَكُمْ عَلى بُكآئِهِمْ ... .
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: نوزادان خود را به سبب گريه شان كتك نزنيد.

7-پيش از تولد بگذار نام را

امام اميرمؤمنان على عليه السلام: سَمُّوا أَوْلادَكُمْ قَبْلَ أَنْ يُولَدُوا... .
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: فرزندان خويش را، پيش از آنكه متولد شوند، نامگذارى كنيد.

8-اين نام ها چه زيباست!

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: سَمُّوا أَوْلادَكُمْ أَسْمآءَ الْأَنْبِيآءِ وَ أَحْسَنُ الْأَسْمآءِ عَبْدُاللّهِ وَ عَبْدُالرَّحْمنِ.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: فرزندانتان را به نامهاى پيامبران نامگذارى كنيد. و زيباترين نامها «عبدالله» و «عبدالرحمن» هستند.

9-بنازم اين نام را!

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: إِذا سَمَّيْتُمُ الْوَلَدَ مُحَمَّدًا فَأَكْرِمُوهُ وَ أَوْسِعُوا لَهُ فِى الْمَجْلِسِ وَ لاتَقْبَحُوا لَهُ وَجْهًا.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: هرگاه نام فرزند را «محمد» گذاشتيد، به او احترام بگذاريد؛ برايش جا باز كنيد؛ و با وى ترشرويى نكنيد.

10-اى گوهر اشكها بريزيد

امام صادق عليه السلام به شخصى كه نام دخترش را «فاطمه» نهاده بود، فرمودند: ...إِذا سَمَّيْتَها فاطِمَةَ فَلاتَسُبُّها وَ لاتَلْعَنْها وَ لاتَضْرِبْها.
امام صادق عليه السلام به شخصى كه نام دخترش را «فاطمه» نهاده بود، فرمودند: اكنون كه نام او را «فاطمه» نهاده اى، دشنامش نده؛ نفرينش نكن؛ و كتكش نزن.

11-چه عيبى دارد؟

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: مَنْ كانَ لَهُ أُنْثى فَلَمْ يُبِدْها وَ لَمْ يُهِنْها وَ لَمْ يُؤْثِرْ وَلَدَهُ عَلَيْها أَدْخَلَهُ اللّهُ الْجَنَّةَ.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: هركس دخترى داشته باشد كه او را تباه نسازد؛ و خوارش نكند؛ و پسرش را بر وى برترى ندهد، خدا او را به بهشت مى برد.

12-حقوق من چند چيز است

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ ثَلاثَةٌ: يُحْسِنُ اسْمَهُ وَيُعَلِّمُهُ الـْكِتابَةَ وَيُزَوِّجُهُ إِذا بَلَغَ.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: از جمله حقوق فرزند بر پدرش اين سه چيزند: نام نيكو بر او گذارد؛ نوشتن را به وى بياموزد؛ و هنگامى كه بالغ شد، همسرش دهد.

13-اى پدرم! حقوق من اين است

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: حَقُّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ أَنْ يُحَسِنَ اسْمَهُ وَأَدَبَهُ وَيَضَعَهُ مَوْضِعًا صالِحًا.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: حق فرزند بر پدرش اين است: نام نيكو براى او برگزيند؛ ادب وى را نيكو كنـد؛ و در جايـگاه شايسته اى قرارش دهد.

14-هفت‏سال اين؛ و هفت‏سال آن

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: اَلْوَلَدُ سَيِّدٌ سَبْعَ سِنينَ وَعَبْدٌ سَبْعَ سِنينَ وَوَزيرٌ سَبْعَ سِنينَ... .
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: فرزند هفت سال سَروَر است؛ هفت سال بنده [و فرمانبردار] است؛ و هفت سال ياور است.

15-هر هفت سال، به كارى

امام اميرمؤمنان على عليه السلام: يُرَبَّى الصَّبِىُّ سَـبْعًا وَ يـُؤَدَّبُ سَـبْعًا وَ يُسْتَخْدَمُ سَـبْعًا... .
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: كودك هفت سال تربيت مى شود؛ هفت سال ادب مى آموزد؛ و هفت سال به كار گرفته مى شود.

16-دانش دين، دانش دين

امام صادق عليه السلام: اَلْغُلامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنينَ وَيَتَعـَلَّمُ الْكِتابَ سَبْعَ سِنينَ وَيَتَعَلَّمُ الْحَلالَ وَالْحَرامَ سَبْعَ سِنينَ.
امام صادق عليه السلام: پسر بچه هفت سال بازى مى كند؛ هفت سال نوشتن را فرا مى گيرد؛ و هفت سال حلال و حرام را مى آموزد.

17-با او تو دَمساز باش

پيامبر صلي الله عليه و آله: رَحِمَ اللّهُ عَبْدًا أَعانَ وَلَدَهُ عَلى بِرِّهِ بِالاْءِحْسانِ إِلَيْهِ وَالتَّأَلُّفِ لَهُ وَتَعْليمِهِ وَتَأْديبِهِ.
پيامبر صلي الله عليه و آله: مِهر خداوندى از آنِ بنده اى باد كه فرزند خود را با نيكى كردن به وى و دَمسازى با او و آموزش و ادب كردن وى، در نيكو شدنش يارى دهد.

18-هر چيز را پذيراست

امام اميرمؤمنان على عليه السلام: ... إِنَّما قَلْبُ الْحَدَثِ كَالْأَرْضِ الْخالِيَةِ مآ أُلْقِىَ فيها مِنْ شَىْ ءٍ قَبِلَتْهُ ... .
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: جز اين نيست كه دل نوجوان همچون زمين ميان تُهى است؛ هر چه در آن افشانده شود، همان را مى پذيرد.

19-تو مسئوولى، تو مسئوولى

امام سجاد عليه السلام: ... حَقُّ وَلَدِكَ ... أَنَّكَ مَسْؤُولٌ عَمّا وُلّيتَهُ [بِهِ] مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَالدِّلالَةِ عَلى رَبِّهِ ... . وَ الْمَعُوَنَةِ عَلى طاعَتِهِ فيكَ وَ فى نَفْسِهِ ... .
امام سجاد عليه السلام: حق فرزند تو اين است... در سرپرستى وى مسؤوليت دارى كه ادب او را نيكو كنى و به سوى پروردگارش رهنمون سازى و در فرمانبردارى از او، نسبت به وظايف تو و خودش، يارى اش دهى.

20-اين دانش، دانش است

امام اميرمؤمنان على عليه السلام: ... عَلِّمُوا صِبْيانَكُمْ ما يَنْفَعُهُمُ اللّه ُ بِهِ لاتَغْلِبَ عَلَيْهِمُ الْمُرْجِئَةُ بِـرَأْيِـها ... .
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: به كودكان خود، آنچه را خداوند سودمندشان قرار داده است، بياموزيد تا مُرجِئهحديث با انديشه خويش بر آنان چيره نشوند.

21-با اين پدر بيگانه است

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله نگاهشان به چند كودك افتاد و فرمودند: واى بر فرزندان آخرالزمان از دست پدرانشان! عرض شد: اى پيامبر خدا عليه السلام! آيا از دست پدران مشركشان؟ پيامبر صلي الله عليه و آلهفرمودند: لا، مِنْ ءابآئِهِمُ الْمُؤْمِنينَ لايُعَلِّمُونَهُمْ شَيْئًا مِنَ الْفَرآئِضِ وَ إِذا تَعَلَّمُوا أَوْلادُهُمْ مَنَعُوهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُمْ بِعَرَضٍ يَسيرٍ مِنَ الدُّنْيا فَأَنَا مِنْهُمْ بَرىءٌ وَهُمْ مِنّى بُرَ آءُ.
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله نگاهشان به چند كودك افتاد و فرمودند: واى بر فرزندان آخرالزمان از دست پدرانشان! عرض شد: اى پيامبر خدا عليه السلام! آيا از دست پدران مشركشان؟ پيامبر صلي الله عليه و آلهفرمودند: نه، بلكه از دست پدران مؤمنشان كه هيچ يك از واجبات دينى را به آنان نمى آموزند، و چون فرزندانشان، خودشان، بخواهند بياموزند، آنان را باز مى دارند، و در برابر آن به بهره اى اندك از دنيا خرسند مى شوند. من با چنين پدرانى بيگانه ام و آنان نيز با من بيگانه اند.

22-نماز، نماز، آرى نماز

امام اميرمؤمنان على عليه السلام: عَلِّمُوا صِبْيانَكُمُ الصَّلوةَ... .
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: نماز را به كودكانتان بياموزيد.

23-قرآن به من بياموز

از پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: مَنْ قَبَّلَ وَلَدَهُ كَتَبَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ حَسَنَةً وَمَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللّه ُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَمَنْ عَلَّمَهُ القُرْءانَ دُعِىَ بِالْأَبَوَيْنِ فَيُكْسَيانِ حُلَّتَيْنِ يَضىءُ مِنْ نُورِهِما وُجُوهُ أَهْلِ الْجَنَّةِ.
از پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: هر كس فرزند خود را ببوسد، خداوند بزرگ و بِشكوه براى او كار نيكى مى نويسد. و هر كس فرزند خويش را شادمان كند، خداوند نيز در روز قيامت وى را شادمان مى كند. و هركس به فرزندش قرآن بياموزد، آن فرزند [در روز قيامت] همراه پدر و مادرش فرا خوانده مى شود تا دو جامه بر تن آن دو بپوشند به گونه اى كه چهره هاى بهشتيان از فروغشان بدرخشد.

24-آموزش تو اين است

امام صادق عليه السلام: أَكْرِمُوا أَوْلادَكُمْ وَأَحْسِنُوا ءادابَهُمْ يُغْفَرْلَكُمْ.
امام صادق عليه السلام: فرزندانتان را گرامى بداريد و آدابشان را نيكو كنيد تا آمرزيده شويد.

25-آموزش دو ورزش

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: عَلِّمُوا أَوْلادَكُمُ السِّباحَةَ وَالرِّمايَةَ.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: شنا و تيراندازى را به فرزندانتان بياموزيد.

26-دوستدار بچه‏ ها باش

امام صادق عليه السلام: قالَ مُوسَى بْنُ عِمْرانَ: يارَبِّ أَىُّ الْأَعْمالِ أَفْضَلُ عِنْدَكَ؟ فَقالَ: حُبُّ الْأَطْفالِ فَإِنَّ فِطْرَتَهُمْ عَلى تَوْحيدى. فَإِنْ أَمِتّهُمْ أُدْخِلْهُمْ بِرَحْمَتى جَنَّتى.
امام صادق عليه السلام: حضرت موسى بن عمران عليهماالسلام عرض كرد: پروردگارا! كدام يك از كارها نزد تو برتر است؟ خدا به او فرمود: دوست داشتن كودكان، زيرا سرشت آنان بر يگانگى من استوار است و من هرگاه آنان را مى ميرانم، به مِهر خويش، در بهشت خود مى برم.

27-با بچه مهربان باش

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: أَحِبُّوا الصِّبْيانَ وَارْحَمُوهُمْ... .
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: كودكان را دوست بداريد و به آنان مهربانى كنيد.

28-به من تو نيكى بكن

امام صادق عليه السلام: بِرُّ الرَّجُلِ بِوَلَدِهِ بِرُّهُ بِوالِدَيْهِ.
امام صادق عليه السلام: نيكى انسان به فرزند خويش همان نيكى او به پدر و مادر خويش است.

29-از خطايش درگذر

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: رَحِمَ اللّه ُ مَنْ أَعانَ وَلَدَهُ عَلى بِرِّهِ وَهُـوَ أَنْ يَعْـفُـوَ عَنْ سَيِّـئَتـِهِ وَيَدْعُوَلَهُ فيما بـَيْنَهُ وَبَيْنَ اللّه ِ.
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: مِهر خداوندى از آنِ كسى بادكه فرزند خود را در نيكو شدنش يارى دهد، بدين گونه كه از خطايش درگذرد و براى او دعا كند تا رابطه اش با خدا برقرار باشد.

30-اين گونه نيكويش نما

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: رَحِمَ اللّهُ مَنْ أَعانَ وَلَدَهُ عَلى بِرِّهِ (قالَ: قُلْتُ: كَيْفَ يُعينُهُ عَلى بِرِّهِ؟) قالَ: يَقْبَلُ مَيْسُورَهُ وَيَتَجاوَزُ عَنْ مَعْسُورِهِ وَلايـُرْهِقـُهُ وَلايـَخْـرَقُ بِهِ... .
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: مِهر خداوندى از آنِ كسى باد كه فرزند خود را در نيكو شدنش يارى دهد. (روايتگر حديث مى گويد: به حضرت عرض كردم: چگونه مى تواند او را در نيكو شدنش يارى دهد؟) حضرت فرمودند: كارى را كه بآسانى انجام داده است از وى بپذيرد؛ از كارى كه انجام دادن آن برايش سخت است درگذرد؛ او را به كارى بيش از توانش وا ندارد؛ و وى را نادان نپندارد.

31-رفتار كودكانه، رفتار كودكانه

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: مَنْ كانَ عِنْدَهُ صَبِىٌّ فَلْيَتَصابَ لَهُ.
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: هر كس نزدش كودكى باشد، بايد با او كودكانه رفتار كند.

32-به وعده‏ات وفا بكن

امام رضا عليه السلام: إِذا وَعـَدْتُمُ الصِّبـْيانَ فَفـُوا لَهـُمْ فَإِنَّهُمْ يَرَوْنَ أَنَّكُمُ الَّذينَ تَرْزُقُونَهُمْ إِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ لَيْسَ يَغْضِبُ لِشَىْ ءٍ كَـغَضَبِهِ لِلنِّسآءِ وَالصِّبـْيانِ.
امام رضا عليه السلام: هرگاه به كودكان وعده اى مى دهيد، آن را برايشان عملى كنيد؛ زيرا آنان مى پندارند شما همان كسانى هستيد كه روزى شان مى دهيد. و بى گمان خداوند بزرگ وبِشكوه به اندازه اى كه براى (رعايت نكردنِ حقوق) زنان و كودكان خشمناك مى شود، براى چيز ديگرى خشمناك نمى شود.

33-مرا سلامم بكن

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: خَمْسٌ لآأَدَعُهُنَّ حَتَّى الْمَماتِ: ... وَالتـَّسْليمُ عَلَى الصِّبـْيانِ لِتَكُونَ سُنَّةً مِنْ بَعْدى.
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: پنج چيز را تا هنگام مرگ رها نمى كنم كه پس از من جزء آيين شوند: [يكى از آنها] سلام كردن به كودكان است.

34-اى پدرم! نگاهى، نگاهى

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: إِذا نَظَرَ الْوالِدُ إِلى وَلَدِهِ فَسَرَّهُ كانَ لِلْوالِدِ عِـتْـقُ نَسَمَةٍ... .
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: هر گاه پدر به فرزند خود نگاه كند و او را خوشحال سازد، (پاداشِ) آزاد كردن بَرده اى براى پدر است.

35-فرياد او را بشنو!

امام صادق عليه السلام مى فرمايند: أَما سَمِعْتُمْ صُراخَ الصِّبِىِّ؟
امام صادق عليه السلام مى فرمايند: روزى پيامبر خدا صلي الله عليه و آله نماز ظهر را با مردم به جاى آوردند و دو ركعت پايانى نماز را با شتاب خواندند. چون نماز پايان يافت، مردم به آن حضرت عَرض كردند: آيا در نماز اتفاقى رخ داد؟ پيامبر صلي الله عليه و آلهفرمودند: مگر چه شده است؟ عرض كردند: دو ركعت پايانىِ نماز را با شتاب خوانديد. پيامبر صلي الله عليه و آله به آنان فرمودند: مگر شما فرياد بلند آن كودك را نشنيديد؟

36-بستر خواب، جدا جدا

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: اَلصَّبِىُّ وَ الصَّبِىُّ ، وَ الصَّبِىُّ وَ الصَّبِيَّةُ، وَ الصَّبِيَّةُ وَ الصَّبِيَّةُ يُفَرَّقُ بَيْنَهُمْ فِى الْمَضاجِعِ لِعَشْرِ سِنينَ.
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: بستر خوابِ پسر بچه از پسر بچه ، و پسر بچه از دختر بچه ، و دختر بچه از دختر بچه، چون به ده سالگى رسيدند، از يكديگر جدا شوند.

37-بترس، بترس، از نفرين!

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: يَلْزَمُ الْوالِدَيْنِ مِنَ الْعُقُوقِ لِوَلَدِهِما ما يَلْزَمُ الْوَلَدُ لَهُما مِنْ عُقُوقِهِما.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: همان چيزهايى كه سبب مى شود تا فرزند مورد نفرين پدر ومادرش قرار گيرد، سبب مى شود كه پدر و مادر نيز مورد نفرين فرزندشان قرار گيرند.

38-در بوسه هم عدالت

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله به مردى كه يكى از پسرانش را بوسيد و ديگرى را نبوسيد، فرمودند: فَـهَـلاّ واسَـيْتَ بَيْنَهُما؟
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله به مردى كه يكى از پسرانش را بوسيد و ديگرى را نبوسيد، فرمودند: چرا ميان آن دو، مواسات را رعايت نكردى؟

39-قهر كن، ولى طولش نده

شخصى مى گويد: از دست فرزندم نزد امام كاظم عليه السلامشكايت كردم. حضرت به من فرمودند: لاتَضْـرِبْهُ وَاهْجُـرْهُ وَلاتـُطِلْ. حديث
شخصى مى گويد: از دست فرزندم نزد امام كاظم عليه السلامشكايت كردم. حضرت به من فرمودند: او را كتك نزن و با وى قهر كن، اما آن را طولانى نكن.

40-مگر خودت دوست ندارى؟

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: اِعْدِلُوا بَيْنَ أَوْلادِكُمْ كَما تُحِبُّونَ أَنْ يَعْدِلُوا بَيْنَكُمْ فِى الْبِرِّ وَاللُّطْفِ.
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: ميان فرزندانتان عدالت ورزيد، همان گونه كه شما نيز دوست مى داريد، در نيكى كردن ومِهر ورزيدن، ميان خودتان عدالت ورزند.

منبع: hadithlib.com